counter
Η
Κυριακή της Πεντηκοστής είναι αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. Το Άγιο Πνεύμα
τιμάται αποκλειστικά την επόμενη μέρα, τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος. Είναι
φυσικό ως πρώτη μέρα της εορτής, της καθόδου του Αγίου Πνεύματος, να εορτάζεται
η Αγία Τριάδα.
Η λύτρωση του ανθρωπίνου γένους πραγματοποιήθηκε με τη θέληση και την ενέργεια και των τριών Θείων προσώπων. Η Αγία Τριάδα αποκαλύπτεται μέσα στον κόσμο και τα τρία πρόσωπα συνεργάζονται για τη σωτηρία ολόκληρου του κόσμου. Ο Χριστός με το αίμα του εξαγόρασε κι έσωσε την ανθρώπινη φύση από τη φθορά και το θάνατο. Τώρα ο άνθρωπος γίνεται ικανός να δεχθεί το Άγιο Πνεύμα και να πραγματώσει τον ανώτατο στόχο για τον εαυτό του και τη κτίση που είναι η θέωση.
Η Πεντηκοστή είναι η γενέθλιος ημέρα της Eκκλησίας. Πενήντα μέρες από την Ανάσταση του Χριστού ή δέκα μέρες από την Ανάληψή Του, η οικονομία της Τριάδος εκπληρώνεται με την αποκάλυψη του Πατρός μέσα στο έργο του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος. Ο άνθρωπος δεχόμενος τα δώρα του Αγίου Πνεύματος γίνεται μέτοχος της Τριαδικής ζωής και προγεύεται της θέωσης.
Το γεγονός διαδραματίζεται μπροστά σε ένα χώρο και όχι μέσα σε αυτόν, για να φανεί ότι η σημασία του γεγονότος δεν εξαντλείται σε εκείνο το συγκεκριμένο χώρο, ούτε τη συγκεκριμένη στιγμή. Χαράσσεται μια απέραντη προοπτική που υπερβαίνει την ιστορία και εκφράζει τον εσωτερικό λόγο των γεγονότων.
Το Άγιο Πνεύμα συνεχίζει την παρουσία του στην Εκκλησία και αποτελεί τον απαραίτητο όρο για την τέλεση των μυστηρίων. Η διοίκηση της εκκλησίας, η ορθή διδασκαλία, η ιεραποστολή, η διαμόρφωση ύμνων, προσευχών και αγιογραφίας είναι τρανή απόδειξη ότι η εκκλησία δεν είναι ένα ανθρώπινο ίδρυμα, αλλά μια ζωντανή και ουσιαστική κοινότητα Θεού και ανθρώπων με κεφαλή το Χριστό.
Δώδεκα Απόστολοι βρίσκονται στο υπερώο. Κάθονται πάνω σε ένα πάγκο που έχει ημικύκλιο σχήμα. Καταλαμβάνουν και τις δυο πλευρές του. Έξι στη μια σειρά και έξι στην άλλη. Όλοι βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο για να δηλωθεί η ισοτιμία, η ισότητά τους και η αρμονία που επικρατεί στη σύνοδό τους. Έτσι και οι Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων τοποθετούνται στις εικόνες με τον ίδιο τρόπο.
Σύμφωνα με τη διήγηση στις πράξεις των Αποστόλων, ήταν αναγκαία η συμπλήρωση της θέσης του Ιούδα. Kαι οι Απόστολοι εκλέξανε μεταξύ δύο, το Ματθία (Πράξ. α΄ 26). Ο αριθμός δώδεκα θυμίζει τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ, τους Δώδεκα μαθητές του Χριστού και έχει συμβολικό χαρακτήρα τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη. Δηλώνει την τελειότητα της Διαθήκης, την πληρότητα του σώματος του Χριστού. Αυτός ο αριθμητικός συμβολισμός φανερώνει ένα δογματικό στοιχείο της Πεντηκοστής, ότι τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος δόθηκαν σε ολόκληρη την Εκκλησία που αποτελείται από πλήθος ανθρώπων ενωμένων δια του Πνεύματος σε σώμα Χριστού.
Παρόλα αυτά στην εικόνα δε βρίσκονται όλοι οι μαθητές του Χριστού. Ο αγιογράφος δεν κάνει διακρίσεις. Αντίθετα τοποθετεί κι άλλους Αποστόλους τονίζοντας ότι η εκκλησία Χριστού δεν περιορίζεται στους δώδεκα και στους εβδομήκοντα, αλλά φωτίζεται και αγιάζεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος όλο το σώμα της Εκκλησίας. Ο Απόστολος Παύλος και οι Ευαγγελιστές Μάρκος και Λουκάς αν και δεν ήταν παρόντες την ώρα του γεγονότος φωτίστηκαν κι αυτοί όπως και τόσοι άλλοι, τόσο που με τις πράξεις, τα λόγια και τα έργα τους εδραίωσαν την Εκκλησία. Ο Μάρκος και ο Λουκάς τοποθετούνται στην εικόνα γιατί με τη συγγραφή του Ευαγγελίου έγιναν φορείς και μάρτυρες της πλήρωσης της υποσχέσεως του Θεού.
Αυτοί που έγραψαν Ευαγγέλιο το κρατούν στα χέρια τους για να θυμίζουν στο λαό ότι η εικόνα του Θεανθρώπου Χριστού, μεταδόθηκε στους μάρτυρες της ζωής του, και θα διαδοθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. α΄ 8). Οι υπόλοιποι Απόστολοι κρατούν στα χέρια τους ειλητάρια που συμβολίζουν το κήρυγμα. Αν και δεν είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή καταγράψει ο,τιδήποτε προαναγγέλλεται η εκπλήρωση της υποσχέσεως του Χριστού σχετικά με τη διδασκαλία του Αγίου Πνεύματος.
Οι δύο πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι, Πέτρος και Παύλος, κάθονται απέναντι στη μέση του τόξου και μεταξύ τους δημιουργείται κενό. Είναι η θέση του διδασκάλου Χριστού που είναι η κεφαλή της εκκλησίας την οποία επισκοπεί, κυβερνά και κατευθύνει αοράτως (Ιω. ιδ΄ 26).
Η Παναγία δε βρίσκεται στην εικόνα της Πεντηκοστής όπως συμβαίνει στην εικόνα της Ανάληψης γιατί από τη στιγμή της εκ Πνεύματος Αγίου συλλήψεως του Χριστού είχε ήδη επισκιαστεί από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος (Λκ. α΄ 35), και δεν είχε λόγο «να διπλασιάσει τη μορφή της Εκκλησίας». Ο Ουσπένκυ σχολιάζοντας το θέμα, αναφέρει ότι αν η Παναγία βρισκόταν στη σύνθεση τότε θα ήταν αυτή το κύριο πρόσωπο και οι Απόστολοι σε δεύτερο επίπεδο. Ο στόχος της εικόνας, τον οποίο και πετυχαίνει, είναι η ισοτιμία ολόκληρου του αποστολικού κύκλου.
Στις άκρες κάτω, όπως και στο τραπέζι του Μυστικού Δείπνου κάθονται δύο νέοι, έτσι και εδώ κάθονται ο Φίλιππος και ο Θωμάς. Ο χορός των Αποστόλων αποτελεί το θεμέλιο, και οι χειροτονίες που πραγματοποίησαν δηλώνουν την εγκυρότητα της αποστολικής διαδοχής στο σώμα της Εκκλησίας. Αυτή η αποστολική διαδοχή είναι βασική προϋπόθεση για τη γνησιότητα της Εκκλησίας, μέχρι σήμερα όπως την ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως. Δεν είναι τυχαία η τοποθέτηση νέων στις άκρες. Δηλώνει ότι ο αποστολικός κύκλος δεν περιορίζεται. Συνεχίζονται οι σειρές από νέους Αποστόλους και θα συνεχίζονται μέχρι το τέλος των αιώνων. Το Άγιο Πνεύμα παραμένει συνεχώς στην Εκκλησία και αγιάζει όλους όσους το δέχονται (Ιω. ιδ΄ 16-17).
Κανένας από τους Αποστόλους δεν έχει την ίδια στάση ή κίνηση με άλλον. Απουσιάζει η μονοτονία όπως και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος διαφέρουν μεταξύ τους. Παρόλα αυτά η ενότητα μέσα στην ετερότητα εκφράζει την καθολικότητα της Εκκλησίας. Το Άγιο Πνεύμα είναι ζωοποιό, τελεταρχικό και συγκροτεί το θεσμό της Εκκλησίας.
Πάνω από τους Αποστόλους απεικονίζεται με σχήμα ενός ημικυκλίου το ουράνιο στερέωμα από το οποίο κατέρχεται το Άγιο Πνεύμα ως ακτίνες, δηλαδή με τη μορφή πύρινων γλωσσών. Κάθε Απόστολος παίρνει τα δώρα, τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. β΄ 3). Οι πύρινες γλώσσες κατέβηκαν χωριστά για κάθε ένα μέλος της Εκκλησίας.
Ο αγιασμός δε δόθηκε σε ένα πρόσωπο κι από αυτό σε άλλο, αλλά άμεσα στο καθένα ως μέλος της Εκκλησίας. Τώρα ο άνθρωπος δε δέχεται εξωτερικά την τριαδική αποκάλυψη όπως έγινε στη Βάπτιση του Χριστού και στη Μεταμόρφωση, αλλά εσωτερικά όπως έγινε την ημέρα της Πεντηκοστής. Αυτή τη μέρα αισθητά ήταν μόνο ο θόρυβος και οι πύρινες γλώσσες. Σκοπός της αποκάλυψης αυτής είναι η πνευματική εν Χριστώ τελείωση του ανθρώπου με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος μέσα από τη βάπτιση και τη σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος με το μυστήριο του Χρίσματος.
Κάτω σε μια μαύρη αψίδα, βρίσκεται ένας ηλικιωμένος βασιλιάς. Είναι η προσωποποίηση του κόσμου. Σε μερικές αγιογραφίες στη θέση του κόσμου βρίσκονται άνθρωποι διαφόρων εθνών με τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Το σκοτάδι που περιβάλλει τον κόσμο και τους ανθρώπους, φανερώνει τα σκοτάδια της αγνωσίας, την απουσία του νοήματος της ζωής και τη σκιά του θανάτου που κυριαρχεί, όταν απουσιάζει ο Λόγος της Zωής και το Πνεύμα το Άγιο που οδηγεί στην αλήθεια (Ιω. ιστ΄ 13). Τείνει τα χέρια του να πάρει κι αυτός τη χάρη του ευαγγελίου. Κρατεί με σεβασμό μια σινδόνη με τα δώδεκα ειλητάρια των Αποστόλων. Είναι ο λόγος του Θεού που θα κηρυχθεί σε όλη την Oικουμένη.
Η εικόνα μάς προκαλεί να δούμε το φως που περιβάλλει τους Αποστόλους σε αντίθεση με το σκοτάδι, στο οποίο ρίχθηκε ο κόσμος μετά την πτώση του. Άρα σκοπός του Παρακλήτου είναι δια μέσου της Εκκλησίας ο κόσμος να κατηχηθεί, να αγιαστεί, να ολοκληρωθεί και να αναγεννηθεί πνευματικά, να μπορέσει να ζήσει.
Δέσποινα Ιωάννου-Βασιλείου
Η λύτρωση του ανθρωπίνου γένους πραγματοποιήθηκε με τη θέληση και την ενέργεια και των τριών Θείων προσώπων. Η Αγία Τριάδα αποκαλύπτεται μέσα στον κόσμο και τα τρία πρόσωπα συνεργάζονται για τη σωτηρία ολόκληρου του κόσμου. Ο Χριστός με το αίμα του εξαγόρασε κι έσωσε την ανθρώπινη φύση από τη φθορά και το θάνατο. Τώρα ο άνθρωπος γίνεται ικανός να δεχθεί το Άγιο Πνεύμα και να πραγματώσει τον ανώτατο στόχο για τον εαυτό του και τη κτίση που είναι η θέωση.
Η Πεντηκοστή είναι η γενέθλιος ημέρα της Eκκλησίας. Πενήντα μέρες από την Ανάσταση του Χριστού ή δέκα μέρες από την Ανάληψή Του, η οικονομία της Τριάδος εκπληρώνεται με την αποκάλυψη του Πατρός μέσα στο έργο του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος. Ο άνθρωπος δεχόμενος τα δώρα του Αγίου Πνεύματος γίνεται μέτοχος της Τριαδικής ζωής και προγεύεται της θέωσης.
Το γεγονός διαδραματίζεται μπροστά σε ένα χώρο και όχι μέσα σε αυτόν, για να φανεί ότι η σημασία του γεγονότος δεν εξαντλείται σε εκείνο το συγκεκριμένο χώρο, ούτε τη συγκεκριμένη στιγμή. Χαράσσεται μια απέραντη προοπτική που υπερβαίνει την ιστορία και εκφράζει τον εσωτερικό λόγο των γεγονότων.
Το Άγιο Πνεύμα συνεχίζει την παρουσία του στην Εκκλησία και αποτελεί τον απαραίτητο όρο για την τέλεση των μυστηρίων. Η διοίκηση της εκκλησίας, η ορθή διδασκαλία, η ιεραποστολή, η διαμόρφωση ύμνων, προσευχών και αγιογραφίας είναι τρανή απόδειξη ότι η εκκλησία δεν είναι ένα ανθρώπινο ίδρυμα, αλλά μια ζωντανή και ουσιαστική κοινότητα Θεού και ανθρώπων με κεφαλή το Χριστό.
Δώδεκα Απόστολοι βρίσκονται στο υπερώο. Κάθονται πάνω σε ένα πάγκο που έχει ημικύκλιο σχήμα. Καταλαμβάνουν και τις δυο πλευρές του. Έξι στη μια σειρά και έξι στην άλλη. Όλοι βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο για να δηλωθεί η ισοτιμία, η ισότητά τους και η αρμονία που επικρατεί στη σύνοδό τους. Έτσι και οι Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων τοποθετούνται στις εικόνες με τον ίδιο τρόπο.
Σύμφωνα με τη διήγηση στις πράξεις των Αποστόλων, ήταν αναγκαία η συμπλήρωση της θέσης του Ιούδα. Kαι οι Απόστολοι εκλέξανε μεταξύ δύο, το Ματθία (Πράξ. α΄ 26). Ο αριθμός δώδεκα θυμίζει τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ, τους Δώδεκα μαθητές του Χριστού και έχει συμβολικό χαρακτήρα τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη. Δηλώνει την τελειότητα της Διαθήκης, την πληρότητα του σώματος του Χριστού. Αυτός ο αριθμητικός συμβολισμός φανερώνει ένα δογματικό στοιχείο της Πεντηκοστής, ότι τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος δόθηκαν σε ολόκληρη την Εκκλησία που αποτελείται από πλήθος ανθρώπων ενωμένων δια του Πνεύματος σε σώμα Χριστού.
Παρόλα αυτά στην εικόνα δε βρίσκονται όλοι οι μαθητές του Χριστού. Ο αγιογράφος δεν κάνει διακρίσεις. Αντίθετα τοποθετεί κι άλλους Αποστόλους τονίζοντας ότι η εκκλησία Χριστού δεν περιορίζεται στους δώδεκα και στους εβδομήκοντα, αλλά φωτίζεται και αγιάζεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος όλο το σώμα της Εκκλησίας. Ο Απόστολος Παύλος και οι Ευαγγελιστές Μάρκος και Λουκάς αν και δεν ήταν παρόντες την ώρα του γεγονότος φωτίστηκαν κι αυτοί όπως και τόσοι άλλοι, τόσο που με τις πράξεις, τα λόγια και τα έργα τους εδραίωσαν την Εκκλησία. Ο Μάρκος και ο Λουκάς τοποθετούνται στην εικόνα γιατί με τη συγγραφή του Ευαγγελίου έγιναν φορείς και μάρτυρες της πλήρωσης της υποσχέσεως του Θεού.
Αυτοί που έγραψαν Ευαγγέλιο το κρατούν στα χέρια τους για να θυμίζουν στο λαό ότι η εικόνα του Θεανθρώπου Χριστού, μεταδόθηκε στους μάρτυρες της ζωής του, και θα διαδοθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. α΄ 8). Οι υπόλοιποι Απόστολοι κρατούν στα χέρια τους ειλητάρια που συμβολίζουν το κήρυγμα. Αν και δεν είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή καταγράψει ο,τιδήποτε προαναγγέλλεται η εκπλήρωση της υποσχέσεως του Χριστού σχετικά με τη διδασκαλία του Αγίου Πνεύματος.
Οι δύο πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι, Πέτρος και Παύλος, κάθονται απέναντι στη μέση του τόξου και μεταξύ τους δημιουργείται κενό. Είναι η θέση του διδασκάλου Χριστού που είναι η κεφαλή της εκκλησίας την οποία επισκοπεί, κυβερνά και κατευθύνει αοράτως (Ιω. ιδ΄ 26).
Η Παναγία δε βρίσκεται στην εικόνα της Πεντηκοστής όπως συμβαίνει στην εικόνα της Ανάληψης γιατί από τη στιγμή της εκ Πνεύματος Αγίου συλλήψεως του Χριστού είχε ήδη επισκιαστεί από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος (Λκ. α΄ 35), και δεν είχε λόγο «να διπλασιάσει τη μορφή της Εκκλησίας». Ο Ουσπένκυ σχολιάζοντας το θέμα, αναφέρει ότι αν η Παναγία βρισκόταν στη σύνθεση τότε θα ήταν αυτή το κύριο πρόσωπο και οι Απόστολοι σε δεύτερο επίπεδο. Ο στόχος της εικόνας, τον οποίο και πετυχαίνει, είναι η ισοτιμία ολόκληρου του αποστολικού κύκλου.
Στις άκρες κάτω, όπως και στο τραπέζι του Μυστικού Δείπνου κάθονται δύο νέοι, έτσι και εδώ κάθονται ο Φίλιππος και ο Θωμάς. Ο χορός των Αποστόλων αποτελεί το θεμέλιο, και οι χειροτονίες που πραγματοποίησαν δηλώνουν την εγκυρότητα της αποστολικής διαδοχής στο σώμα της Εκκλησίας. Αυτή η αποστολική διαδοχή είναι βασική προϋπόθεση για τη γνησιότητα της Εκκλησίας, μέχρι σήμερα όπως την ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως. Δεν είναι τυχαία η τοποθέτηση νέων στις άκρες. Δηλώνει ότι ο αποστολικός κύκλος δεν περιορίζεται. Συνεχίζονται οι σειρές από νέους Αποστόλους και θα συνεχίζονται μέχρι το τέλος των αιώνων. Το Άγιο Πνεύμα παραμένει συνεχώς στην Εκκλησία και αγιάζει όλους όσους το δέχονται (Ιω. ιδ΄ 16-17).
Κανένας από τους Αποστόλους δεν έχει την ίδια στάση ή κίνηση με άλλον. Απουσιάζει η μονοτονία όπως και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος διαφέρουν μεταξύ τους. Παρόλα αυτά η ενότητα μέσα στην ετερότητα εκφράζει την καθολικότητα της Εκκλησίας. Το Άγιο Πνεύμα είναι ζωοποιό, τελεταρχικό και συγκροτεί το θεσμό της Εκκλησίας.
Πάνω από τους Αποστόλους απεικονίζεται με σχήμα ενός ημικυκλίου το ουράνιο στερέωμα από το οποίο κατέρχεται το Άγιο Πνεύμα ως ακτίνες, δηλαδή με τη μορφή πύρινων γλωσσών. Κάθε Απόστολος παίρνει τα δώρα, τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. β΄ 3). Οι πύρινες γλώσσες κατέβηκαν χωριστά για κάθε ένα μέλος της Εκκλησίας.
Ο αγιασμός δε δόθηκε σε ένα πρόσωπο κι από αυτό σε άλλο, αλλά άμεσα στο καθένα ως μέλος της Εκκλησίας. Τώρα ο άνθρωπος δε δέχεται εξωτερικά την τριαδική αποκάλυψη όπως έγινε στη Βάπτιση του Χριστού και στη Μεταμόρφωση, αλλά εσωτερικά όπως έγινε την ημέρα της Πεντηκοστής. Αυτή τη μέρα αισθητά ήταν μόνο ο θόρυβος και οι πύρινες γλώσσες. Σκοπός της αποκάλυψης αυτής είναι η πνευματική εν Χριστώ τελείωση του ανθρώπου με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος μέσα από τη βάπτιση και τη σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος με το μυστήριο του Χρίσματος.
Κάτω σε μια μαύρη αψίδα, βρίσκεται ένας ηλικιωμένος βασιλιάς. Είναι η προσωποποίηση του κόσμου. Σε μερικές αγιογραφίες στη θέση του κόσμου βρίσκονται άνθρωποι διαφόρων εθνών με τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Το σκοτάδι που περιβάλλει τον κόσμο και τους ανθρώπους, φανερώνει τα σκοτάδια της αγνωσίας, την απουσία του νοήματος της ζωής και τη σκιά του θανάτου που κυριαρχεί, όταν απουσιάζει ο Λόγος της Zωής και το Πνεύμα το Άγιο που οδηγεί στην αλήθεια (Ιω. ιστ΄ 13). Τείνει τα χέρια του να πάρει κι αυτός τη χάρη του ευαγγελίου. Κρατεί με σεβασμό μια σινδόνη με τα δώδεκα ειλητάρια των Αποστόλων. Είναι ο λόγος του Θεού που θα κηρυχθεί σε όλη την Oικουμένη.
Η εικόνα μάς προκαλεί να δούμε το φως που περιβάλλει τους Αποστόλους σε αντίθεση με το σκοτάδι, στο οποίο ρίχθηκε ο κόσμος μετά την πτώση του. Άρα σκοπός του Παρακλήτου είναι δια μέσου της Εκκλησίας ο κόσμος να κατηχηθεί, να αγιαστεί, να ολοκληρωθεί και να αναγεννηθεί πνευματικά, να μπορέσει να ζήσει.
Πρεσβυτέρα-Εκπαιδευτικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου