Ο Όσιος Μάξιμος ο Γραικός, η Μονή Βατοπεδίου και η Άρτα.

counter

Εισαγωγικά.

Η εβδομαδιαία εφημερίδα-Η Γνώμη της Άρτας δημοσίευσε  άρθρο με θέμα-Η Άρτα και η Μονή Βατοπεδίου.

Με αφορμή αυτό, το παρακάτω  άρθρο  στάλθηκε στην εφημερίδα για δημοσίευση.

π.Δ.Α.

πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου (χημικού)

Κύριε Διευθυντά,

Στο υπ.αριθμό 197/31 Ιανουαρίου 2014  φύλο  της εβδομαδιαίας  εφημερίδας- Η ΓΝΩΜΗ  και στην σελίδα 8, δημοσιεύσατε άρθρο με τον τίτλο –Η Άρτα και η Μονή Βατοπαιδίου- με αφορμή τις εκδηλώσεις που έγιναν φέτος με την ευκαιρία της εορτής του Αγίου Μαξίμου του Γραικού. Επειδή υπάρχουν και ορισμένα άλλα γεγονότα που δεν αναφέρονται, σας παρακαλώ να δημοσιεύσετε το παρακάτω άρθρο, για την καλύτερη ενημέρωση των αναγνωστών της εφημερίδας σας και όχι μόνο.

Α. Σύντομη ιστορία της Μονής Βατοπεδίου.

Η ιστορία λέει, ότι η Μονή Βατοπεδίου ιδρύθηκε το διάστημα μεταξύ του 972 και 985 μ.Χ. από τρεις πλούσιους άρχοντες, τους Αθανάσιο, Νικόλαο και Αντώνιο, μαθητές του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη, ο οποίος θεωρείται και θεμελιωτής της Αθωνικής Πολιτείας. Παρ’ όλα αυτά, τα θρυλούμενα δίνουν μια κάπως διαφορετική διάσταση της ιστορίας.

Η αρχή για την οικοδόμηση της Μονής σε αυτήν τη συγκεκριμένη τοποθεσία έγινε τον 4ο αιώνα μ.Χ., όταν ο Αρκάδιος, γιός του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεοδοσίου του Μεγάλου, διασώθηκε ως εκ θαύματος από τη φουρτουνιασμένη θάλασσα που κατάπιε το πλεούμενό του. Ήταν το χέρι της Παναγίας που άρπαξε τον νεαρό άντρα από τα κύματα για να τον προσγειώσει στο μαλακό στρώμα που σχημάτιζαν οι θάμνοι, εξ’ού και η δεύτερη ονομασία του, που προέρχεται από τα «βάτα» και «το παιδί», του Μεγάλου Θεοδοσίου. Οι πρώτοι μοναχοί που εγκαταστάθηκαν εκεί βρήκαν τα ερείπια ενός παλαιού ναού από την εποχή του Μεγάλου Κων/νου, πάνω στα οποία κτίστηκε το μοναστήρι…

Τα χρόνια του Βυζαντίου η Μονή γνώρισε ιδιαίτερα δύσκολές στιγμές, κυρίως μετά την πρώτη άλωση της Κων/λης, το 1204 από τους Σταυροφόρους. Στα τέλη του 13ου και στις αρχές του 14ου αιώνα το Βατοπέδι πατήθηκε από Φράγκους και Καταλανούς και λεηλατήθηκε από πειρατές, ενώ τα επόμενα χρόνια γνώρισε τις επιδρομές οθωμανικών φύλων. Ήδη όμως η «Μεγίστη Μονή» είχε καταφέρει να μετατραπεί σε ένα από τα ισχυρότερα φρούρια της πίστης για το Άγιο Όρος.

Σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη της Αθωνικής Πολιτείας που καθιερώθηκε το 1924, η Μονή Βατοπεδίου είναι δεύτερη στην ιεραρχία του Αγίου Όρους. Αυτή η ιεραρχική κατάταξη βρίσκει τις ρίζες της σχεδόν εννιά αιώνες πριν, για την ακρίβεια το 1045, στο Β΄ Τυπικό που εξέδωσε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Κων/νος ο Μονομάχος. Στον Άθω η ιεραρχία των μοναστηριών βασίζεται κυρίως στην αρχαιότητά τους και η μοναδική μονή που προηγείται του Βατοπεδίου είναι η Μεγίστη Λαύρα, η οποία και κτίστηκε μόλις οκτώ χρόνια νωρίτερα, το 964 μ. Χ. Αυτή η σημαντική του θέση αλλά και οι παραδόσεις που ήθελαν την Παναγία να το περιφρουρεί με τη χάρη της έκαναν πολλούς αυτοκράτορες αλλά και ξακουστούς πλούσιους άρχοντες να γονατίσουν στην αυλή του Βατοπεδίου, χαρίζοντας του την ανυπολόγιστη περιουσία του.

Απ’ όλους τους θησαυρούς της πίστης που φυλάσσονται εκεί σήμερα σίγουρα ο σημαντικότερος είναι η Ζώνη της Παναγίας, η Αγία Ζώνη. Το υπερπολύτιμο κειμήλιο είναι απλά ένα μικρό κομμάτι από σκούρο ύφασμα που σήμερα εκτίθεται σε ένα ασημένιο πλαίσιο. Λέγεται ότι είναι το ύφασμα που επέλεξε η ίδια η Παναγία από τρίχες καμήλας για να το παραδώσει αργότερα στον Απόστολο Θωμά. Η Ζώνη φυλασσόταν στα Ιεροσόλυμα, έπειτα μεταφέρθηκε στην Κων/λη, για να φτάσουμε μέχρι τα μέσα του 14ου αιώνα, όταν ο αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζηνός, που έτρεφε ξεχωριστή αγάπη για το Βατοπέδι, τη δώρησε στη Μονή. Πρόκειται για το μοναδικό κειμήλιο από την επίγεια ζωή της Παναγίας και τα χρόνια που ακολούθησαν η Ζώνη προσέλκυσε δεκάδες χιλιάδες προσκυνητές και ακόμα περισσότερο πλούτο στο Βατοπέδι.

Ένας από τους πλέον περίφημους επισκέπτες της ήταν ο Σέρβος άρχοντας Στέφανος Δουσάν, που έκανε πολλές δωρεές, οι οποίες βοήθησαν ώστε η κυριαρχία του Βατοπεδίου να απλωθεί στο Άγιον Όρος, καθώς σταδιακά στην κατοχή της Μονής περιήλθαν αλλά μικρότερα μοναστήρια και σκήτες.

Από το 12ο μέχρι το 15ο αιώνα τα κελιά του Βατοπεδίου φιλοξένησαν μερικές από τις σημαντικότερες μορφές της ορθοδοξίας, όπως οι εθναρχικές μορφές του σερβικού λαού, οι Άγιοι Σάββας και Συμεών και ο  αποκαλούμενος Φωτιστής των Ρώσων, Άγιος Μάξιμος ο Γραικός. Όλοι αυτοί και η κληρονομιά που άφησαν βοήθησαν ώστε σε έναν από τους εξωτερικούς πύργους της Μονής σήμερα να έχει δημιουργηθεί μία από τις πολυτιμότερες βιβλιοθήκες του κόσμου. Στο αρχείο του Βατοπεδίου φυλάσσονται γύρω στα 310.000 έντυπα, από τα οποία ξεχωρίζουν πάνω από 2000 αρχέτυπα χειρόγραφα, που το 1/3 είναι γραμμένα σε περγαμηνές. Μιλάμε για ένα πραγματικό μουσείο γνώσης που παραμένει κρυμμένο στα σπλάχνα της Μονής, μακριά από το βλέμμα της ανθρωπότητας. Παράλληλα, στη Μονή φυλάσσεται και ο «Ίασπις», ένα θαυματουργό δισκοπότηρο, δωρεά του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου, το οποίο λέγεται ότι μετατρέπει το νερό σε θαυματουργό γαλάκτωμα. Θαυματουργές ιδιότητες, ωστόσο, αποδίδονται και σε πέντε ακόμα εικόνες της Παναγίας που βρίσκονται σήμερα στη Μονή.

Ουσιαστικά, η νέα περίοδος άνθησης ήλθε σταδιακά από τη δεκαετία του 1980, καθώς τις προηγούμενες δεκαετίες του 20ου αιώνα είχε προηγηθεί η εποχή της εγκατάλειψης, με μόνο λίγους γέροντες μοναχούς να παραμένουν εκεί. Οι Βατοπεδινοί μοναχοί σήμερα ξεπερνούν τους 100, με τη μεγάλη πλειοψηφία να προέρχεται από την Κύπρο.

Η νέα περίοδος της ακμής όμως είναι εμφανής στον επισκέπτη όχι μόνο από τις εργασίες αναστήλωσης ή τον πληθυσμό των μοναχών. Και η ιστορία συνεχίζεται…

 Β. Ο Μιχαήλ  Τριβώλης ( Άγιος Μάξιμος ο Γραικός) και η Άρτα.

Ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός (Μιχαήλ Τριβώλης) γεννήθηκε στην Άρτα το 1470 μ.Χ. Το παράξενο πλέον όμως είναι ότι ποτέ δεν θεώρησε τον εαυτό του Αρτινό.

Ο ιστορικός Παναγιώτης Κανελλόπουλος σημειώνει τα εξής:

«Η οικογένεια Τριβώλη ήταν μια μεγάλη οικογένεια με βαθειές ρίζες στο αυτοκρατορικό περιβάλλον των Παλαιολόγων στην Κων/πολη και στον Μυστρά και με ρίζες στην γη του Ελληνικού Πνεύματος. Όπως τόσες άλλες σπουδαίες βυζαντινές οικογένειες, μετακίνησε την εστία της  και η οικογένεια Τριβώλη, όταν έπεσε η Κων/πολη και ειδικότερα, όταν έπεσε η Πελοπόννησος. Ο Μιχαήλ-ο ένδοξος Μάξιμος ο Γραικός –γεννήθηκε στην Άρτα στο 1470 (ίσως  λίγο νωρίτερα, όχι όμως αργότερα). Πολύ  νέος κατευθύνεται στην Κέρκυρα για να μορφωθεί συστηματικά, πράγμα που ήταν αδύνατο να γίνει στην Άρτα.

 …Σε ένα από τα γράμματά του, ο Μιχαήλ,  προς τον «προσφιλέστατο φίλο του Ιωάννη Γρηγορόπουλο (γραμμένο τον Μάρτιο του 1500 στην Μιραντούλη της Ιταλίας ) το υπογράφει «ο σός Δωρίλεος  (ίσως από το Δωρίκλεος=Δώριος και κλέος σύμφωνα με τον βιογράφο Ντενίσωφ) ο Τριβώλης ο εκ Σπάρτης Λακεδαιμόνιος». Ούτε ήταν η απώτερη καταγωγή του από την Λακεδαίμονα, ούτε είναι πιθανό να είχε γνωρίσει την Σπάρτη δηλαδή τον Μυστρά. Είχε όμως μεγάλη έμμεση σχέση με την Λακεδαίμονα. Η οικογένεια Τριβώλη είχε δεσμούς με τους Παλαιολόγους .

Ο Κάλλιστος ο Α΄-Οικουμενικός Πατριάρχης από το 1350 έως το 1363 ανήκε στην οικογένεια Τριβώλη … Αλλά και ένας αμεσώτερος συγγενής του Μαξίμου του Γραικού, ο σύγχρονός του Δημήτριος Τριβώλης … ήταν μέγας βιβλιόφιλος και συνήθιζε να ονομάζει τον εαυτό του Πελοποννήσιο και Σπαρτιάτη .Ο Δημήτριος Τριβώλης  έγινε στην Κέρκυρα ι ο ιδρυτής μιας μεγάλης οικογένειας που συνδέθηκε με την διοίκηση και την βενετσιάνικη ευγένεια της νήσου…..

……Τα δεδομένα που κατέχουμε για τον Μιχαήλ Τριβώλη εμφανίζουν ως πιθανή την συγγένειά του με τον Δημήτριο. Και οι δυό τους αρέσκονται να επικαλούνται την σπαρτιάτικη καταγωγή τους. Ο Δημήτριος κατοικώντας στην Κέρκυρα κατέχει και μια βιβλιοθήκη στην Άρτα και ο Μιχαήλ γεννημένος στην Άρτα βρίσκεται αργότερα στην Κέρκυρα….

Β. Ο Αρτινός ιστορικός ερευνητής Κωνσταντίνος Τσιλιγιάννης, η Μονή Βατοπαιδίου και ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός.

Ανεκτίμητη είναι η προσφορά του Αρτινού δικηγόρου και ιστορικού ερευνητή κ. Κων/νου Τσιλιγιάννη στην ανάδειξη του Αγίου Μαξίμου του Γραικού. Η Μονή Βατοπεδίου έπαιξε καθοριστικότατο ρόλο στις ερευνητικές εργασίες του κ. Τσιλιγιάνη όπως φαίνεται στο παρακάτω απόσπασμα συνέντευξης του ερευνητή καθώς και στο απόσπασμα της επιστολής της Μονής Βατοπεδίου προς τον Πατριάρχη Μόσχας κ.Αλέξιο, που δημοσιεύεται στην συνέχεια.

«….Ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός ο Βατοπεδινός είναι για τους Αρτινούς η μεγαλύτερη θρησκευτική δόξα.  Ο Μάξιμος ο Γραικός ως ποιητής, φιλόσοφος, οσιομάρτυρας.  …., όταν πρωτοπήγα στο Άγιο Όρος στη Μονή Βατοπεδίου και με ενημέρωσαν οι αδελφοί πατέρες ότι εμείς οι Αρτινοί έχουμε έναν Άγιο τον Μάξιμο που ήταν Βατοπεδινός μοναχός, στεναχωρήθηκα που δεν είχε την ανάλογη προβολή και ο κόσμος δεν τον γνώριζε.

Τότε εκεί, στο Άγιο Όρος, άρχισα να ερευνώ και να μαθαίνω περισσότερα για τον Άγιο Μάξιμο τον Γραικό.  Τότε σκέφτηκα να κάνω ορισμένα πράγματα για τον Μάξιμο τον Γραικό.  Διαβάζοντας την ιστορία του συγκινήθηκα με την προσφορά του τη μεγάλη, για τη διάδοση της ορθοδοξίας.  Και τότε κάθισα και μελετώντας διαπίστωσα ότι ήταν κάτι διαφορετικό απ’ αυτό που ήθελαν να προβάλουν κάποιοι συγγραφείς.  Ήταν κάτι περισσότερο για μας τους Έλληνες.  Αν ήταν για τους Ρώσους ο φωτιστής τους, τους μύησε στον  ορθόδοξο χριστιανισμό, για τους Έλληνες  ήταν κάτι το διαφορετικό.  Έτσι σκέφτηκα αμέσως, μόλις πληροφορήθηκα από τις εφημερίδες περίπου το 1988, ότι οι Ρώσοι πρόκειται να κάνουν μεγάλη θρησκευτική γιορτή για την επέτειό τους και να αναγνωρίσουν εννέα αγίους, μεταξύ των οποίων κάποιους που αγαπούσαν περισσότερο στη Μόσχα, τον Άγιο Σέργιο και τον Άγιο Μάξιμο τον Γραικό, με δικιά μου πρωτοβουλία να προλάβω τους Ρώσους.  Γιατί τον Έλληνα Άγιο να τον αναγνωρίσουν πρώτα οι Ρώσοι και μετά οι Έλληνες;  Επειδή τότε η Άρτα δεν είχε Μητροπολίτη, είχε πεθάνει ο Ιγνάτιος ο Γ, πήγα στον φίλο μου τότε μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σεραφείμ, τον παρακάλεσα πολύ κάνοντας μια αίτηση να με βοηθήσει να πάρει απόφαση η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος και στη συνέχεια θα πήγαινα μόνος μου την απόφαση στην Κωνσταντινούπολη.  Παρουσιάστηκα στον Οικουμενικό Πατριάρχη μακαριστό Δημήτριο και τον παρακάλεσα να λάβει απόφαση η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου γρηγορότερα από τους Ρώσους.  Μου το υποσχέθηκε και το έκανε.  Ήταν η ευτυχέστερη στιγμή της ζωής μου.   Έτσι ξεκίνησα για τον Άγιο Μάξιμο τον Γραικό, την αναγνώρισή του.

Μετά στο Άγιο Όρος οι Βατοπεδινοί μετά με γνώρισαν με τον μακαριστό πατέρα Γεράσιμο τον Μικραγιαννανίτη τον Υμνογράφο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και τον παρακάλεσα να γράψει μια Ακολουθία.  Μου λέει, δεν γνωρίζω γι’ αυτόν πολλά πράγματα.  Του θύμισα ότι στο παρελθόν είχε γράψει ένα τροπάριο.  Μου ζήτησε να του γράψω κάποια πράγματα για τη ζωή του, για να συντάξει την Ακολουθία.  Πράγματι έκανε μια θαυμάσια ακολουθία αντάξια του Αγίου και είμαι περήφανος που συνέβαλα κι εγώ στο ελάχιστο.  Μετά απ’ αυτό σκέφτηκα ότι υπάρχουν στοιχεία για τον τάφο του και τα λείψανά του, γιατί λοιπόν να μην γίνει μια ανακομιδή και να αποκτήσουμε κάποια άγια λείψανα ή μέρος αυτών;   Ο Σεργκέι Μπελάεφ ιστορικός και αρχαιολόγος και η ταπεινότητά μου επανειλημμένως οχλήσαμε εγγράφως και με την παρουσία μου – πήγα δυο φορές στη Μόσχα – τον μακαριστό Πατριάρχη Μόσχα Αλέξιο, τον παρακαλέσαμε να προχωρήσουμε σε ανασκαφές, αλλά αυτός δείλιαζε, κι αν δεν είναι έτσι όπως τα λέτε, μας έλεγε, και βρεθούν άλλα οστά, θα επέλθει δυσφήμηση για την πρωτοβουλία μου έλεγε.  Τέλος όμως έδωσε την ευλογία και τελικά, επιστήμονες εξέτασαν τα οστά και έβγαλαν απόφαση ότι ήταν του Μαξίμου του Γραικού.  Έγινε η ανακομιδή…

Στην συνέχεια ο Καθηγούμενος  της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου ο Γέροντας Εφραίμ είχε την συγκινητική ιδέα να πάει μια μεγάλη συνοδεία Μητροπολιτών και Αγιορειτών μοναχών και επισήμων πολιτικών, να πάρει μέρος των Λειψάνων, πράγμα το οποίο έγινε κατά τη γιορτή της Παναγίας του Καζάν  Με μεγαλοπρέπεια δόθηκαν τα Άγια Λείψανα του Μαξίμου του Γραικού στον Μητροπολίτη Άρτης Ιγνάτιο Δ και στον Γέροντά μας τον Εφραίμ τον Καθηγούμενο  της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου.  Και εδώ είναι μια συγκινητική λεπτομέρεια.  Ήθελε να επιστρέψει στη Μονή της ζωής του, στη Μονή που αγάπησε, στη Μονή που μελέτησε,  στην Μονή που έγραψε.  Στην Ιερά Μονή  Βατοπεδίου.  Ήθελε να επιστρέψει να εγκαταβιώσει εκεί.  Δεν τα κατάφερε αλλά τελικά έγινε η επιθυμία του.  Τα Λείψανά του γύρισαν στην Μονή Βατοπεδίου.  Στην Μονή της μετανοίας του, στην Μονή που επιθυμούσε.  Είναι πολύ συγκινητικό αυτό, όχι μόνο για τους μοναχούς, αλλά και για εμάς του λαϊκούς,  και ιδιαίτερα για όσους πάσχιζαν για τη θεία και σεμνή προβολή του Μάξιμου του Γραικού.

Απόσπασμα της  συστατικής επιστολής  της Μονής Βατοπαιδίου προς τον Πατριάρχη Μόσχας κ. Αλέξιο  για τον Κ.Τσιλιγιάννη κατά την ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού.

 «…Νυν ότε χάριτι Θεού, προάγεσθε εις την ανακομιδήν των ιερών λειψάνων του οσίου Μαξίμου του Βατοπαιδινού, του μεγάλου αυτού Φωστήρος και Αγίου της Αγιωτάτης Ορθοδόξου ημών Εκκλησίας, προαγόμεθα διά του παρόντος ίεροσφραγίστου και ενυπόγραφου Μοναστηριακού ημών Γράμματος, ίνα συστήσωμεν τη Υμετέρα Άγιότητι τον κ. Κωνσταντίνον Τσιλιγιάννην, έρχόμενον αύτόσε, ίνα συμβάλη εις το θεάρεστον αυτό έργον. Ό έν λόγω κύριος διακρίνεται διά την φιλόχριστον βιοτήν του και ιδιαιτέρως διά την άγάπην και την εύλάβειαν, την οποίαν τρέφει προς τον Άγιον Μάξιμον, καθότι κατάγεται έκ της ιδιαιτέρας πατρίδος του Όσίου, της Άρτης Ηπείρου. “Εχει δε συμβάλει τα μέγιστα εις την προβολήν των έργων του και της βιογραφίας του ανά τον Ελλαδικόν χώρον. Επιθυμεί δε να προσφέρει την έκ της καρδίας προσφοράν του, παρευρισκόμενος εις την άνακομιδήν των ιερών λειψάνων του Αγίου. Όθεν, παρακαλούμεν θερμώς όπως έναγκαλισθήτε αυτόν μετά πατρικής στοργής, ώς γνήσιον υϊόν».

Γ.Η επανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού στην Άρτα.

Η μετακομιδή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού στην Άρτα έγινε την 12η Οκτωβρίου 1997. Συγκεκριμένα ο Καθηγούμενος της Ι.Μ.Μ.Βατοπαιδίου  Γέροντας Εφραίμ, συνοδευόμενος από τους Βατοπαιδινούς πατέρες Τιμόθεο, Αθανάσιο και Ανδρέα, μετέφεραν στην Άρτα τεμάχιο του λειψάνου του αγίου, το οποίο δόθηκε μεν στον Μητροπολίτη Άρτας στη Ρωσία, αλλά κατόπιν επιθυμίας του Σεβασμιότατου παρέμεινε επί μερικούς μήνες στην Μονή Βατοπεδίου .
Γράφονται στα Πρακτικά της Συνάξεως της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου τα εξής.
«…το απόγευμα αφίχθησαν εις Άρταν συνοδεία πάντοτε περιπολικού οχήματος και οχήματος ασφαλείας της Αστυνομίας, όπου επεφυλάχθη μεγαλειώδης και θερμοτάτη υποδοχή εις τον άγιον Μάξιμον υπό του Σεβασμιωτάτου αγίου Άρτης και άλλων αρχιερέων, των αρχών της πόλεως και του Αρτινού λαού, υποδεχομένου τον ομαίμονα άγιόν του εις τα χώματα ένθα ανετράφη. Αξίζει να σημειωθή ότι όλη η περιοχή τότε υπέφερεν εξ ανομβρίας και δια της αφίξεως του αγίου λειψάνου ήρχισε καταρρακτώδης βροχή, η οποία εσταμάτησε δι ολίγην ώραν κατά την υποδοχήν και μέχρι του πέρατος της υποδοχής. Ο λαός έζησε το γεγονός τούτο ως διπλούν θαύμα του αγίου Μαξίμου. Αφ ενὸς ο άγιος έφερε τας ποθουμένας βροχάς, και αφ ετέρου έπαυσε ταύτας δι ολίγον δια να δυνηθή ο κόσμος να παρευρεθή εις την υποδοχήν. Ο Άγιος Καθηγούμενος εξέφρασε την βαθείαν συγκίνησίν του από την ευλάβειαν του Αρτινού λαού προς τον Άγιον Μάξιμον.

« Ετελέσθησαν λαμπραί Ιεραί Ακολουθίαι και αγρυπνία εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν, όπου και εναπετέθη δια την προσκύνησιν το άγιον λείψανον. Τέλος ο Άγιος Καθηγούμενος ανέφερεν ότι εξεφώνησεν ομιλίαν εις την αίθουσαν του ομίλου « Σκουφάς », κατόπιν προσκλήσεως του ομίλου, παρουσία των επισήμων και του χριστεπωνύμου πληρώματος υπό τον τίτλον: « Ο Μάξιμος ο Γραικός ως άγιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας »

Δ. Η προσφορά της Μονής Βατοπαιδόυ στην Άρτα.

Γράφονται στο άρθρο της εφημερίδας σας τα εξής:

« Είδαν το δένδρο και δεν είδαν το δάσος, όσοι έσπευσαν να σχολιάσουν την παρουσία του ηγουμένου Εφραίμ στην Άρτα με την ευκαιρία της έλευσης της εικόνας της Παναγίας της Παραμυθίας, η οποία θα παραμείνει στον Ιερό Ναό του Αγίου Μαξίμου του Γραικού στο Τρίγωνο. Θυμήθηκαν τα όσα είχαν προηγηθεί, με τις ιερές ανταλλαγές και τις ευθύνες που αποδίδονται στον ηγούμενο της πιο ιστορικής και φημισμένης Μονής του Αγίου Όρους και δεν θυμήθηκαν ότι η ιστορία έχει κάνει ένα τεράστιο δώρο στην Άρτα ,που είναι το τέκνο της ο Άγιος Μάξιμος Γραικός, που μόνασε στην εν λόγω Μονή αλλά και ήταν άνθρωπος που προχώρησε στον εκχριστιανισμό της Ρωσίας, όπου έζησε και μεγαλούργησε. Η ιστορία της Άρτας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ιερά Μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους και αυτή η σχέση, μόνο τιμητική και χρήσιμη είναι για την πόλη και την περιοχή μας. Δεν ήταν ικανή η αντιπαράθεση που προέκυψε πριν μερικά χρόνια, σε σχέση με τις ανταλλαγές να ακυρώσει την ιστορία της Μονής και να δημιουργήσει στίγματα στην πορεία της αλλά και την προσφορά της στον Χριστιανισμό..» (ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΓΝΩΜΗ).

Είναι ενθαρρυντικό και παρήγορο που διατυπώνονται, έστω και τώρα, για πρώτη φορά στον τοπικό τύπο τέτοιες απόψεις, που υπενθυμίζουν τις ευεργεσίες της Ι.Μ.Μ. Βατοπεδίου στον Αρτινό λαό.

Μέχρι τώρα τίποτα από τις παραπάνω δωρεές της Μονής προς τον Αρτινό λαό  δεν αποτέλεσε τροχοπέδη στον διασυρμό της Μονής και στον τοπικό τύπο. Κρατώντας  ένα σάκο με πέτρες  πετροβολούσαμε και την Μονή και τον ηγούμενό της και την αδελφότητά της. Είχαμε γίνει εισαγγελείς και κριτές των πάντων. Γίναμε αυτόκλητοι εισαγγελείς και δικαστές και βγάλαμε  τις αποφάσεις μας και την ετυμηγορία μας. Τώρα όμως, που τα πράγματα αλλάζουν και οι δικαστικές αποφάσεις ανατρέπουν ό,τι μέχρι τώρα διαδίδονταν «ποιούμεν την νήσσαν».

Βέβαια ουδείς ασφαλέστερος εχθρός από τον ευεργετηθέντα. Είναι γνωστές πανελλαδικά και οι απόψεις πρώην Αρτινού βουλευτή, για τον Γέροντα Εφραίμ  και κανείς τοπικός παράγοντας επίσημα δεν διατύπωσε άλλη γνώμη από αυτές που τα «παπαγαλάκια» και των τοπικών και των μεγάλων Μ.Μ.Ε εκτόξευαν, κάνοντας ουσιαστικά μια πρωτότυπη πλύση εγκεφάλου στον ανημέρωτο  Αρτινό λαό.

Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι Βατοπεδινή αντιπροσωπία είχε να έλθει στην Άρτα από τον Οκτώβριο του 1997, όταν μεταφέρθηκε στην πόλη τεμάχιο λειψάνου του Αγίου Μαξίμου του Γραικού. Αξιοσημείωτη η απουσία της Ι.Μ.Μ. Βατοπεδίου  και στην θεμελίωση του Ναού του Αγίου στο Τρίγωνο και στα θυρανοίξια.

Και για την ιστορική καταγραφή υπενθυμίζουμε ότι το αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας της Παραμυθίας, που μεταφέρθηκε στον ναό του Αγίου Μαξίμου, είναι δωρεά της οικογένειας του Κύπριου Νεάρχου Παναγή δια της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου, πατέρες της οποίας αγιογράφησαν την Θεομητορική εικόνα.

Ε. Ο Γέροντας Εφραίμ ο Βατοπαιδινός.

Γράφετε στην εφημερίδα: «Φαντάζεται ο καθένας πόσοι «ξερόλες» κυκλοφορούν στην πόλη μας, που με ευαγγέλιο τον λαϊκισμό, δεν είδαν τίποτα το θετικό στην πρωτοβουλία της Ιεράς Μητροπόλεως Άρτας και βγήκαν να πουν αν είναι τιμητική ή όχι η παρουσία του ηγούμενου Εφραίμ στην πόλη και στην περιοχή μας…»

Αν κάνουμε μια μικρή έρευνα μεταξύ των Αρτινών και τους ζητήσουμε την γνώμη τους για τον Γέροντα Εφραίμ τον Βατοπεδινό θα διαπιστώσουμε, δυστυχώς και σήμερα, ότι οι περισσότεροι πιστεύουν  ότι πρόκειται για ένα πρόσωπο που εκπροσωπεί την πρακτική «της ρασοφόρου αναισχυντίας». Αυτό βέβαια, όπως προηγουμένως τονίσαμε, είναι αποτέλεσμα της έλλειψης σωστής ενημέρωσης και συνετούς  καθοδήγησης.

Τι και αν προσπάθησε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ.κ.Νικόλαος  στο φετινό κήρυγμα του, στον πανηγυρίζοντα Ιερό ναό του Αγίου Μαξίμου του Γραικού, να διατυπώσει διαφορετική άποψη. Το κήρυγμα απευθυνόταν σε «ώτα μη ακουόντων».

Ο γράφων έχει συντάξει παλιότερα( 22 Ιανουαρίου 2012) κείμενο με θέμα «Πτυχές της προσωπικότητας του Γέροντος Εφραίμ του Βατοπαιδινού» που δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο και απόσπασμα του οποίου έχει μεταφραστεί στην Ρωσική γλώσσα και είναι ως πρόλογος στο βιβλίο

«Студент в университете пустыни. Архимандрит Ефрем (Куцу)»

Студент в университете пустыни / архимандрит Ефрем (Куцу) ; [предисл. протопресвитера Димитриоса Афанасиу].— Минск : Братство в честь святого Архистратига Михаила, 2012. — 143 с., [8] л. вкл. цв. ил. — Биография старца Ефрема: с. 142. — Допущено к изданию Издательским Советом Белорусской Православной Церкви. Решение № 1116 от 14.08.2012. — 1000 экз. — ISBN 978-985-6978-35-0

Και δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση:http://www.pemptousia.ru/2012/01/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B5%D1%86-%D0%B5%D1%84%D1%80%D0%B5%D0%BC-%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9-%D0%BA%D0%B0%D0%BA-%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE/

Στο παραπάνω κείμενο μεταξύ των άλλων γράφονται και τα εξής:

«Οπουδήποτε υπήρξε άνθηση πνευματικής ζωής εκεί υπήρξε ένα πρόσωπο. Και οπουδήποτε υπήρξε άνθηση μοναστηριού, εκεί υπήρξε ένας ηγούμενος που να ήξερε να αγαπά, να ζει τον Χριστό και να διοικεί.

Tα χαρακτηριστικά του γνήσιου ορθόδοξου Γέροντα, που αναφέρθηκαν παραπάνω, συγκεντρώνονται στο πρόσωπο του Γέροντα Εφραίμ του Βατοπαιδινού. Ο κάθε σχετικός προσκυνητής το διαπιστώνει, όταν επισκέπτεται το Βατοπαίδι.

Ο Γέροντας Εφραίμ ο Βατοπαιδινός ηγείται της Αδελφότητας της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου από το 1990. Ως εκλεγμένος ηγούμενος κατόρθωσε να αυξήσει την αδελφότητα της Μονής από 18 μέλη το 1990 σε 120 μέλη το 2011. Και αν λάβουμε υπόψη ότι οι πατέρες της Μονής Βατοπαιδίου είναι νέοι στην ηλικία και από διάφορα μέρη του κόσμου, οι περισσότεροι δε με δύο και τρία πτυχία, εύκολα συμπεραίνει κανείς ότι ο Γέροντας Εφραίμ είναι μία σύγχρονη χαρισματική προσωπικότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που εμπνέει και παραδειγματίζει. Ζυμωμένος στην ορθόδοξη μοναστική παράδοση από τον μακαριστό Γέροντα Ιωσήφ τον Βατοπαιδινό με τις αρχές του Γέροντα Ιωσήφ του Ησυχαστή, αποτελεί ζωντανό και αναντικατάστατο κεφάλαιο του σύγχρονου Αγιορείτικου Μοναχισμού. Ακολουθώντας τα βήματα του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου κατόρθωσε την σύζευξη της ησυχίας και της υπακοής μέσα στο μεγάλο κοινόβιο της Μονής Βατοπαιδίου, της δεύτερης στην τάξη Αγιορείτικης Μονής. Θέτοντας σαν πρώτο μέλημα της πρώτης κοινοβιακής αδελφότητας την πνευματική αποκατάσταση της Μονής, κατόρθωσε να την επαναφέρει στην ιστορική της θέση.

Για την αδελφότητα ο Γέροντας αποτελεί το κέντρο της ζωής των μοναχών, όπως φαίνεται καθαρά και στο παρακάτω απόσπασμα από την ανακοίνωση της αδελφότητας.

Ο Γέροντας Εφραίμ είναι πρότυπο ζωής των μοναχών, φορέας Θείας Χάριτος, εργάτης και δάσκαλος της αρετής και της ακτημοσύνης , άνθρωπος της προσευχής και της νηστείας. Γράφεται συγκεκριμένα:

«Ποιός θα μπορούσε να σκεφτεί ότι άνθρωποι οι οποίοι θυσιάζονται στην διακονία του πλησίον, που ζουν ανιδιοτελώς με εφ΄ όρου ζωής υπακοή, νηστεία και προσευχή, να μεταχειρίζονται ως κοινοί εγκληματίες και γι’ αυτό να φυλακίζονται;

Ποιός θα φανταζόταν έναν φορέα της θείας Χάριτος, εργάτη και δάσκαλο της αρετής, να τον προπηλακίζουν, να τον φυλακίζουν, επειδή κάποιοι νομίζουν ότι με τον τρόπο αυτό υπηρετούν τους νόμους της Δικαιοσύνης;» (Από την ανακοίνωση της Αδελφότητας)

…………………………………………………………………………………………

Ας γνωρίζουν δε όλοι αυτοί που ποικιλοτρόπως του έστησαν αυτή την παγίδα ότι στον Άθωνα τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο τον έχει η Κυρία Θεοτόκος. Και αυτή ακόμα δεν μίλησε. Αλλοίμονο δε σε αυτούς που διασύρουν τους πιστούς υπηρέτες Της.

ΣΤ. Οι φετεινές εκδηλώσεις για την εορτή του Αγίου Μαξίμου του Γραικού.

Όπως και επίσημα ανακοινώθηκε οι φετινές εορταστικές εκδηλώσεις για τον Άγιο Μάξιμο τον Γραικό είχαν ως συνδιοργανωτές την Ιερά Μητρόπολη Άρτας και την Μονή Βατοπεδίου. Εκτός από τις θρησκευτικές εκδηλώσεις στον Ναό του Αγίου υπήρξε και σχετική εκδήλωση στο Πνευματικό Κέντρο της Μητρόπολης Άρτας με την παρουσίαση του Β και Γ τόμου των Απάντων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού.

Για την ιστορική καταγραφή σημειώνονται τα εξής: Οικονομικός χορηγός του Β Τόμου των Απάντων του Αγίου Μαξίμου είναι Αρτινή ιερατική οικογένεια. Η απόφαση της οικογένειας γνωστοποιήθηκε στον ηγούμενο της Μονής Βατοπεδίου την Μεγάλη Τεσσαρακοστή του 2010 σε συνάντηση που είχε μαζί του στην Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης στην Μεσοποταμία  Καστοριάς. Ήταν η εποχή που είχε ξεσπάσει το λεγόμενο «σκάνδαλο Βατοπαιδίου» και ο Γέροντας και η Μονή ήταν στο επίκεντρο των γεγονότων και ήταν δέκτες ποικίλων  συκοφαντιών .

Επιθυμία των δωρητών ήταν να διατηρηθεί επίσημα η ανωνυμία τους και η παρουσίαση του Τόμου να γίνει στην Άρτα. Τα γεγονότα όμως που μεσολάβησαν με την υπόθεση Βατοπεδίου καθυστέρησαν την παρουσίαση. Η χορηγία και η επιθυμία της παρουσίασης  του Β τόμου των απάντων του Αγίου Μαξίμου στην Άρτα  στάθηκε αφορμή να ανοίξει εκ νέου για τη Μονή Βατοπεδίου  ο δρόμος προς την γενέτειρα του Αγίου.

Στο άρθρο σας στην εφημερίδα γράφετε: «..(πολλοί) επίσης είδαν ως αμφιβόλου ποιότητας την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Άρτα και έγινε η παρουσίαση του Β και Γ τόμου των Απάντων του Οσίου Μαξίμου του Γραικού. Μόνο που αυτοί οι τόμοι στα πέρατα του κόσμου που θα…….ταξιδέψουν, εκτός όλων των άλλων και την Άρτα θα προβάλλουν, η οποία έχει το δώρο της ιστορίας.»

Δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιες απόψεις σχολιάζονται στο παραπάνω κείμενο. Όμως όσοι τις εκπροσωπούν βρίσκονται πολύ μακριά από τον χώρο της πνευματικής δημιουργίας. Κάθε βιβλίο είναι πνευματικό δημιούργημα που θέλει πολύ κόπο και δεν μπορούν να τον αξιολογήσουν όσοι βρίσκονται «έξω από τον χορό». Και κάθε βιβλιοπαρουσίαση είναι προβολή, γνωστοποίηση και ελάχιστη αναγνώριση της αξίας  του βιβλίου και του κόπου του  συγγραφέα. Και αν λάβουμε υπόψη ότι στα Άπαντα περιλαμβάνονται οι διδασκαλίες του Αγίου και οι απόψεις του για διάφορα πνευματικά θέματα, που αντιμετώπισε στην Ρωσία και γι΄ αυτά  διώχτηκε και φυλακίστηκε, γίνεται φανερό ότι η συγκεκριμένη  βιβλιοπαρουσίαση είχε πολύ μεγάλη σημασία. Τέτοιας υψηλής ποιότητας και επιπέδου εκδηλώσεις σπανίζουν στην περιοχή της Άρτας.

Εκείνο που θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί είναι, ότι η όλη εκδήλωση, παρόλο το «άψογο» της οργάνωσης, με την παρουσίαση συγχρόνως δύο τόμων από τα Άπαντα του Αγίου Μαξίμου, τις ομιλίες και τα υπόλοιπα  ήταν πολύ «βαριά» για το κοινό της Άρτας. Ήταν εκδήλωση για κοινό «ειδικού επιπέδου» με γνώσεις θεολογικές, εκκλησιολογικές και γνώσεις εκκλησιαστικής και πολιτικής  ευρωπαϊκής και Ρωσικής ιστορίας. Παρουσιάστηκαν πολλά και έμειναν ελάχιστα στο μεγαλύτερο μέρος του κοινού παρόλες τις φιλότιμες προσπάθειες των καθηγητών κ. Τρίτου και κ. Φίλια που προσπάθησαν με πολύ απλό τρόπο να δώσουν στους ακροατές βασικές γνώσεις του έργου του Αγίου Μαξίμου του Γραικού.

Ο βίος και η πολιτεία του Αγίου Μαξίμου του Γραικού είναι τελείως διαφορετικοί από τους συνηθισμένους βίους που γράφονται στα Συναξάρια της Εκκλησίας. Χρειάζεται αρκετή μελέτη και αρκετές γνώσεις για να κατανοήσουμε τον Ουμανιστή Αγιορείτη μοναχό. Τον πολυτάλαντο  κληρονόμο  και μελετητή  της κλασικής ελληνικής κληρονομίας, που έγινε ο δημιουργικός εκφραστής του Ορθοδόξου ουμανισμού της Βυζαντινής παράδοσης και αυθεντικό υπόδειγμα πνευματικότητας του ορθοδόξου μοναχισμού. Το πρόσωπο εκείνο που από τον ουμανισμό της Δύσεως κατέληξε στον Αγιορείτικο μοναχισμό και έγινε στην συνέχεια εκκλησιαστικός μεταρρυθμιστής και ισαπόστολος στην Ρωσία. Και έζησε σαν Ομολογητὴς – Μάρτυρας  – Ὅσιος, Έγκλειστος καὶ Ήσυχαστὴς.

Ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός ήταν και παραμένει ο μεγάλος άγνωστος στους Αρτινούς και όχι μόνο. Και για να κατανοήσουμε  την διδασκαλία του, όπως παρουσιάζεται στους Τόμους, πρέπει να γνωρίσουμε πρώτα την ζωή του, την εποχή του ,τα προβλήματα που αντιμετώπισε, τις απόψεις του γι αυτά, τους διωγμούς του κ.λ.π

Ο άγιος Μάξιμος υπήρξε ο κατεξοχήν κήρυκας και φωτιστής των Ρώσων. Η μεγάλη του μόρφωση αλλά κυρίως η βαθειά του πίστη προς τον Θεό και η αγάπη του για τους συνανθρώπους του έγινε αφορμή, ώστε να γίνει φορέας νέων ιδεών στη Ρωσία σε μια εποχή που υπήρχαν πολλές και συνεχείς πνευματικές ζυμώσεις. Με τον αγώνα του απέδειξε πως η Ρωσική Εκκλησία βρισκόταν μακριά απ’ τα χριστιανικά ιδεώδη και για την επιστροφή της χρειαζόταν μεγάλος αγώνας. Οι σύγχρονοί του δεν κατάλαβαν το σκοπό του Αγίου, γι’ αυτό και τον πολέμησαν. Η προσφορά του όμως αναγνωρίσθηκε μετά, γιατί ήταν ο θεμελιωτής ενός μεγάλου αγώνα που άρχιζε με σκοπό την αφύπνιση των πνευματικών δυνάμεων της Ρωσίας και την ανάπτυξη της εσωτερικής ζωής της Εκκλησίας. Κανένας άλλος συγγραφέας δεν απέκτησε τόσο κύρος και τόση σπουδαιότητα στη Ρωσία, όσο ο Μάξιμος, γιατί κανένας δεν αγωνίστηκε τόσο πολύ και δεν υπέφερε για την πνευματική εξύψωση και σωτηρία του Ρωσικού λαού, όσο ο άγιος Μάξιμος ο Γραικός.

Ευχόμαστε η έκδοση αυτή των Απάντων από την Ι.Μ.Μ. Βατοπεδίου να γίνει αφορμή πνευματικής καλλιέργειας όλων μας .

Να κατηχηθούμε και να παραδειγματιστούμε από τους διωγμούς και τα μαρτύρια του Αγίου. Να συνειδητοποιήσουμε ότι η παραμονή μας στην  ακαινοτόμητη Ανατολική Εκκλησία δεν είναι εύκολη, ούτε πάντοτε – από την ανθρώπινη πλευρά – γεμάτη χαρές και δαφνοστέφανα, αλλά είναι οπωσδήποτε υπόθεση υπακοής προς τον Χριστό ο οποίος καλεί στο Σώμα Του τους αληθείς  και αμερόληπτους αναζητητές της αληθείας, οι οποίοι «δια τους λόγους των χειλέων Αυτού εφύλαξαν οδούς σκληράς» και Αυτός «εξήγαγεν αυτούς εις αναψυχήν» (Ψαλμ. 16,4 & 65,12), αναψυχήν «αληθινής καρδίας, ..εν πληροφορία πίστεως» (Εβρ. 10,22).

Και ας λάβουμε  υπόψη ότι «τιμή Αγίου = Μίμησις Αγίου».